۱ – من بیماری قند دارم و در حال حاضر برای پایین آوردن قند خونم از قرص قند استفاده می‌کنم، آیا می‌توانم امسال روزه بگیرم؟ در صورتی که شما به بیماری مزمن دیگری که پزشک مربوطه شما را از گرفتن روزه به علت آن منع کرده است) مبتلا نیستید و در حال حاضر قند خونتان در حد قابل قبولی (در حالت ناشتا زیر ۱۶۰) است و اخیراً دچار افت قند خون نشده‌اید، به احتمال زیاد می‌توانید روزه بگیرید. ۲ – آیا دخترم که دیابتی است و انسولین تزریق می‌کند هم می‌تواند روزه بگیرد؟ بعید به نظر می‌رسد که ایشان بتوانند روزه‌داری را تحمل کنند. البته اگر اصرار برروزه داشتن دارد، در صورتی که انسولین زیادی مصرف نمی‌کند و طی روز دچار افت قند خون نمی‌شود، با احتیاط کامل(زیر نظر پزشک خود جهت تنظیم رزیم غذایی وانسولین) و رعایت نکاتی که بیان خواهد شد ممکن است بتواند دوره روزه‌داری را بدون خطر پشت سر بگذارد.(حتما با پزشک خود مشورت کند)۳ – آیا اگر من روزه بگیرم ممکن است دچار عوارض بشوم؟ خطرناکترین عارضه روزه‌داری، کاهش بیش از حد قند خون است. شما طی روزه‌داری بیش از هر چیر باید مراقب باشید که قند خونتان زیاد افت نکند.۴ – چگونه می‌توانم بفهمم که قند خونم پایین آمده است؟ افت قند خون با علامتهایی مانند ضعف و بی‌حالی شدید، عرق سرد فراوان، تپش قلب، سرگیجه، تاری دید، گرسنگی شدید و لرزش بدن و در نهایت بیهوش شدن مشخص می‌گردد.۵ – اگر وسط روز دچار افت قند خون شدم، چه کنم؟ در صورتی که شما گلوکومتر (دستگاه اندازه‌گیری کننده قند خون) در اختیار دارید فوراً قند خونتان را اندازه بگیرید. در صورتی که قند خونتان کمتر از ۵۰ باشد. حتماً روزه خود را افطار کنید. اگر گلوکومتر ندارید، با پیدایش علایم کاهش قند خون، سریعاً روزه خود را افطار نمایید و با مصرف شربت یا شیرینی مختصر از عوارض بعدی پیشگیری کنید. ۶ – آیا روزه گرفتن رژیم محسوب می‌شود یا اینکه طی ماه رمضان هم باید رژیم خاصی را رعایت کنم؟ رعایت رژیم دیابتی برای شما الزامی است. شما طی ماه رمضان بین افطار تا اذان صبح مواد غذایی مصرف می‌کنید لذا باید نکاتی را رعایت نمایید که قندخون شما در این فاصله بیش از حد بالا نرود.۷ – آیا میزان کل مواد غذایی مصرفی‌ام در ماه رمضان باید مانند رژیم قبلی باشد؟ بله حتماً، شما نباید کالری دریافتی خود را در ماه رمضان نسبت به قبل افزایش دهید. به ویژه مصرف مواد قندی شیرین از جمله زولبیا و بامیه را محدود کنید. در صورت تمایل شدید به مواد شیرین می‌توانید از مربا یا نوشابه‌های رژیمی استفاده نمایید و یا هنگام افطار دو عدد خرما همراه با نوشیدنی مانند چای مصرف کنید. ۸ – وعده‌های غذایم باید به چه صورت باشد؟ بهتر این است که با یک افطار ساده (مثلاً مشابه صبحانه) آغاز کنید و شام را بلافاصله ۲ – ۱ ساعت بعد صرف نمایید. قبل از خوابیدن هم می‌توانید غذای مختصری (مشابه عصرانه) بخورید. سحری را هم حتماً میل کنید. ۹ – اگر برای خوردن سحری نتوانستم بیدار شوم چه کنم؟ بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شوید. ۱۰ – نوشیدن آب و مایعات غیرقندی تا چه اندازه مجاز است؟ بهتر این است که آب کافی بنوشید تا طی روز دچار کمبود آب بدن نشوید. توصیه می‌شود بعد از خوردن سحری و قبل از شروع روزه، حداقل ۲ – ۱ لیوان آب بنوشید. ۱۱ – آیا رفتن مرا به مهمانی‌های افطار صلاح می‌دانید؟ مسلماً شرکت در جمع خانواده و دوستان از نظر روحی بسیار برایتان مناسب است اما چه در ماه رمضان و چه در غیر آن، هیچ‌گاه در مهمانی‌ها فراموش نکنید که دیابتی هستید تا سالها با سلامت کامل به زندگی ادامه بدهید. ۱۲ – اگر بعد از افطار احساس کردم قند خونم بالاست چه کنم؟ در صورت امکان قند خونتان را اندازه‌گیری کنید اگر بالای ۲۵۰ بود باید شب بعد از رزیم غذایی خود کم کنید(۲۰در صد از مواد غذایی که میل می کنید کم کنید) وتا زمانی که قند خونتان همچننان بالا است رزیم غذاییتان را بهتر کنترل کنید می توانید از مشاور تغذیه خود یا پزشکتان کمک بگیرید تا دچار مشکل نشوید به هر حال متوجه باشید که اگر قند خونتان هنگام شب بالا باشد، نتایج مثبت روزه‌داری عاید شما نخواهد شد. ۱۳ – اگر هنگام سحر احساس کردم قند خونم بالاست چه کنم؟ در این صورت هم اگر قند خونتان بالای ۲۰۰ باشد باید از مواد غذایی سحری خود ۲۰ درصد کم کنید، اما اگر قند خونتان بالای ۳۵۰ بود، توصیه می‌شود که اصلاً روزه نگیرید و حتما با پزشکتان مشورت کنید.) – اگر طی روز استراحت کنم بهتر است یا می‌توان فعالیت بدنی نیز داشته باشم؟ فعالیت بدنی شما باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع شما نیست. اموری که به فعالیت جسمی شدید نیاز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهید تا از افت شدید قند خون پیشگیری نمایید.چگونه ورزش کنم؟ ورزش سبک ۱۵ – ۱۰ دقیقه‌ای هنگام صبح احتمالاً برایتان مناسب است اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار می‌تواند مشکل‌ساز باشد. باید در صورت امکان طی شب‌ها چند ساعت بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهید. ۱۶ – در ماه رمضان قرص‌هایم را در چه زمانی مصرف کنم؟ به طور کلی قرص‌های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف نمایید. البته اگر قند خونتان تحت کنترل می‌باشد، ممکن است تحت نظارت پزشک بتوانید تعداد قرص‌هایتان را کاهش دهید.
۱۷ – اگر فراموش کردم قرصم را مصرف کنم چه باید بکنم؟ از آنجا که عدم مصرف مایعات طی روز می‌تواند به غلیظ شدن خون و بالاتر رفتن قند خون و عوارض دیگر منجر شود. لذا توصیه می‌شود حتماً قرص خود را به موقع مصرف کنید و اگر فراموش کردید، خصوصاً در صورتی که معمولاً قند خونتان بالاست، بهتر است آن روز را روزه نگیرید. ۱۸ – بهترین زمان برای آزمایش قند خون در ماه رمضان کدام است؟ مسلماً ایده‌آل است که هر بیمار دیابتی که روزه می‌گیرد گلوکومتر در اختیار داشته باشد و قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و پیش از سحری، قند خون خود را اندازه‌گیری نماید. اما در صورتی که گلوکومتر در دسترس ندارید، بهتر است آزمایش‌های خود را تحت نظارت پزشک و در زمان تعیین شده انجام دهید در ماه رمضان بررسی قند خون ناشتا باید قبل از افطار صورت گیرد که این بسیار کمک کننده است. ۱۹ – آیا روزه بگیرم چربی خونم هم پایین خواهد آمد؟ اگر رژیم خود را رعایت کنید، می‌توانید منتظر کاهش کلسترول و تری‌گلیسرید خونتان باشید. این مسأله در پیشگیری از بیماریهای قلبی – عروقی هم به شما کمک می:ند. طی ماه رمضان رژیم غذایی در بسیاری از خانواده‌‌های حاوی مواد قندی و نشاسته‌ای فراوان است که ضمن اثر نامطلوب بر قند خون، تری گلیسرید خون را هم بالا می‌برد. ۲۰ – آیا افراد دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت بر کلیه، چشم، قلب و … شده‌اند، می‌توانند روزه بگیرند؟ ممکن است برخی از این افراد با روزه گرفتن دچار مشکل حادی نشوند ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن، بهتر است روزه نگیرند و یا با متخصص مربوطه مشورت کنند.
تغییرات سطح قند خون در طول ماه رمضان در افراد دیابتی
سطح قند خون بیماران در طول ماه رمضان بسیار متغیر است و به عواملی مانند میزان یا نوع غذای مصرفی، نظم در مصرف داروها، حریص شدن در مصرف غذا پس از افطار و یا کاهش فعالیتهای فیزیکی بستگی دارد. نتایج مطالعات نشان می‌دهند که میزان هموگلوبین گلیکوزیله (HA1C) در طول ماه رمضان بهبود می‌یابد. روزه‌داری در موارد زیر ممنوع است:
● در همه بیماران مبتلا به دیابت نوع یک ناپایدار . ● بیماران دیابتی نوع یک و دو که دیابت آنها بخوبی کنترل نشده است. ● بیمارانی که به رژیم دارویی و توصیه‌‌های مربوط به فعالیت فیزیکی روزانه خود عمل نمی‌کنند. ● بیماران دیابتی که مشکلات جدی مثل بیماری قلبی( آنژین صدری ناپایدار)یا فشارخون کنترل نشده دارند. ● بیمارانی که سابقه کمای دیابتی دارند. ● بیماران مبتلا به دیابت حاملگی. ● بیماران دیابتی که عفونت داخلی دارند. ● بیماران دیابتی سالمندی که عدم تمرکز و عدم آگاهی دارند. ● بیمارانی که ۲ دوره یا بیشتر هیپوگلیسمی(کاهش قند خون) یا هیپرگلیسمی (افزایش قند خون)را تجربه کرده‌اند.
تست قند خون ناشتا یا قند خون تصادفی:
● بیمارانی که به دستورات پزشک به خوبی عمل می‌کنند و شرایط فوق‌الذکر را ندارند. ● همه بیماران مبتلا به دیابت غیروابسته به انسولین (غیر از مادران باردار و شیرده) که وضعیت دیابت پایداری داشته و BMI (توده بدنی که از نسبت وزن بیشتر از ۲۸ دارند، بهتر است تشویق به روزه گرفتن شوند.
تست قند خون ناشتا یا قند خون تصادفی:
بیماران مبتلا به دیابت نوع یک و دو که مایل به روزه گرفتن هستند و مشکلات ذکر شده را هم ندارند باید توصیههایی را به دقت رعایت کنند. از جمله اینکه نباید وعده‌های غذایی خود را فراموش کنند و یا اینکه نباید داروهای خود را به صورت نامنظم مصرف نمایند. بعد از افطار نباید با حرص و ولع غذا بخورند و در فاصله افطار تا سحر نباید پرخوری کنند. قبل از ماه رمضان بیماران باید از نظر وضعیت جسمانی، وضعیت کلی بدن از نظر قند خون ، برنامه مناسب رژیم غذایی مورد ارزیابی قرار گیرند. فعالیت فیزیکی منظم و مناسب داشته باشند، رژیم دارویی آنها بررسی و ارزیابی شود و علایم هشدار دهنده افت قند خون، کم‌آبی و سایر مشکلات احتمالی را شناسایی کنند. (در نهایت حتما با پزشک خود از این نظر که توانایی و شرایط روزه گرفتن را دارید یا نه با پزشک خود مشورت کنید)توصیههایی در طول ماه مبارک رمضان :
◄ از مصرف بی‌رویه مواد غذایی پس از افطار اجتناب کنید، مصرف بیش از اندازه غذاهای چرب و حاوی کربوهیدرات‌ها(مانند شیرینیجات مخصوص ماه رمضان) سبب بروز هایپرگلیسمی (افزایش قند خون)و افزایش وزن می‌شود. تاکید می‌شود که مزیت روزه‌داری در ماه رمضان فقط در بیمارانی است که رژیم غذایی مناسب و توصیه شده را رعایت می‌کنند.◄ مطالعات زیادی نشان داده است که ورزش‌های سبک و متوسط در طول ماه رمضان برای بیماران غیروابسته به انسولین(بیمارانی که داروی خوراکی مصرف می کنند) مناسب نیستند بدین علت که روزه‌داری تحمل ورزش را مختل می‌کند. تاکید می‌شود بیماران دیابتی فعالیتهای فیزیکی معمول خود را به خصوص در ساعاتی که روزه نیستند (بعد از افطار) انجام دهند.◄ بیماران مبتلا به دیابت نوع یک که خود کنترلی مناسب دارند می‌توانند روزه بگیرند. به طور کلی قضاوت در مورد مقدار انسولین مناسب برای کنترل دیابت نوع یک در دوران روزه‌داری توسط پزشک صورت می‌گیرد.
کنترل قند خون در خانه باید قبل از افطار و ۳ ساعت بعد از آن انجام شود. همچنین قبل از خوردن سحری، برای قضاوت در مورد دوز انسولین و جلوگیری از افت قند خون بیمار در طول روز باید قند خون چک شود.
● سه عامل مهم برای کنترل دیابت در طول ماه رمضان، رعایت رژیم دارویی، کنترل رژیم غذایی وداشتن فعالیت فیزیکی روزانه می باشد که به مثلث ماه رمضان نیز نامیده می‌شوند. ● به بیماران باید آموزش‌های لازم داده شود که در صورت بروز مشکل، بلافاصله افطار کنند و به خصوص در فصل تابستان و نواحی جغرافیایی که ساعات روزه‌داری طولانی است باید بیشتر مراقب علایم افت قند خون و بروز مشکلات احتمالی باشند. ● بهتر است بیماران خود را روزانه وزن کنند و رژیم دریافتی روزانه خود را ثبت نمایند.
